Duży wzrost liczby uczniów w szkołach polskich na Wileńszczyźnie wywołał, rzec można, przerażenie władz oświatowych na Litwie, które w latach 1994-1995 – jako alternatywę – zaczęły w rejonach wileńskim i solecznickim naprędce powoływać tzw. szkoły powiatowe z litewskim językiem nauczania, w pełni finansowane z budżetu centralnego. Był to swoisty ewenement w skali kraju, ponieważ na całym terytorium Litwy, poza tymi dwoma rejonami, szkoły miały przynależność samorządową. Zadaniem szkół powiatowych było przyciągnięcie uczniów ze szkół polskich i szkół innych mniejszości narodowych. Tak około 2 tysiące uczniów trafiło do szkół powiatowych – wśród nich byli również Polacy.
Tablice konferencja SNPL Dynamika uczniów w klasach 1-12 w szkołach polskich na Litwie.
Tablice konferencja SNPL 3 Negatywne posunięcia władz.
Tablice konferencja SNPL 4 Wykaz podręczników sfinansowanych przez Senat i MSZ.
Tablice konferencja SNPL 5 Wyniki państwowego egzaminu z języka litewskiego w polskich szkołach na Litwie
Tablice konferencja SNPL 6 Liczba maturzystów, którzy nie zdali egzaminu z języka litewskiego
To posunięcie władz oraz masowa emigracja zarobkowa stały się przyczyną tego, że w klasach pierwszych z polskim językiem nauczania zaczęła spadać liczba uczniów. Na Litwie ubyło około miliona osób i w większości byli to ludzie młodzi.
Dalej za tym kroczył niż demograficzny, którego skutki daje się odczuć do dziś.
Wracając do liczb, należy podkreślić, że początkowy wzrost liczby uczniów w klasach pierwszych pociągnął za sobą zwiększenie się uczniów w klasach 1-12.
Największy wzrost uczniów w klasach 1-12 był w roku 2000, gdy naukę pobierało 22 303 osób, co stanowiło 3,8 proc. od ogółu uczniów republiki.
Poza powołaniem szkół powiatowych, kolejnymi posunięciami, które negatywnie wpłynęły na rozwój szkolnictwa polskiego na Litwie, były decyzje władz Litwy skierowane na uszczuplenie stanu posiadania szkolnictwa polskiego.
Wszystkie te kroki budziły niepewność, siały zamęt wśród rodziców, co miało bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje dotyczące wyboru szkoły dla dziecka.
„Macierz Szkolna” wraz z polskimi organizacjami społecznymi podejmowała szereg wspólnych decyzji oraz inicjatyw, które częściowo umożliwiły minimalizowanie oddziaływania wymienionych negatywnych czynników.
„Macierz Szkolna”, rozumiejąc znaczenie posiadania podręczników w ojczystym języku z poszczególnych przedmiotów, podjęła się żmudnej pracy tłumaczenia i wydawania drukiem takich podręczników. Łącznie wydano 34 pozycje w nakładzie ponad 40 tysięcy egzemplarzy. Te działania były możliwe dzięki sfinansowaniu ich przez Senat RP i MSZ RP.
Żądając przywrócenia egzaminu z języka ojczystego na listę egzaminów obowiązkowych na maturze, Stowarzyszenie zebrało 25 tys. podpisów, jednak władze litewskie zignorowały żądania rodziców.
W Ustawie o oświacie z 2003 roku udało się zmienić pierwotny zapis dotyczący obowiązkowego nauczania poszczególnych przedmiotów w języku litewskim na zapis, że takie działanie jest możliwe na żądanie rodziców.
Znowelizowana Ustawa o oświacie z dn. 17 marca 2011 roku w wielu zapisach nosiła charakter dyskryminacyjny. Nie zważając na 60 tys. podpisów sprzeciwu, niejednokrotne protesty i pikiety, dziesięciotysięczny przemarsz od Sejmu do budynku rządu RL, arbitralnie został wprowadzony zapis o obowiązkowym nauczaniu – już od klasy pierwszej – poszczególnych przedmiotów w języku litewskim i to już bez wcześniejszej zgody rodziców. Ustawa uprawomocniła, przy reorganizacji sieci szkół działających w jednej miejscowości, obowiązek zachowania jedynie szkoły z litewskim językiem nauczania.
Na mocy Ustawy został ujednolicony egzamin maturalny z języka litewskiego dla szkół polskich i litewskich, tym samym zmuszając uczniów szkół polskich do opanowania materiału, którego w szkole litewskiej naucza się na przeciągu 12 lat (a różnica stanowi 800 godzin lekcyjnych), w ciągu 2 lat. Odgórnie wprowadzony, wbrew wszelkiej logice, ujednolicony egzamin maturalny z języka litewskiego już w 2013 roku miał negatywne skutki dla młodzieży szkół polskich, jeżeli chodzi o wstępowanie na studia wyższe, w szczególności na miejsca finansowane przez państwo.
Cdn.
